MASKOT TESBİH NEDİR ?

 

                   Son zamanlarda maskot tesbihlerin popülerliği artmıştır. Peki Maskot Tesbih Nedir ? Sanatseverler, sanat destekçileri tarafından Ustalarımızdan maskot diye tabir ettiğimiz tesbihlerin imal edilmesi için talep çoğalmış, dolayısıyla ustalarımız tarafından değişik modeller tasarlanmakta , geleneksel biçimler yeni yorumlanıp geliştirilmektedir. Maalesef Maskot Tesbih Efe Tesbihi Nedir diye arattığımızda internet ortamında yazılı ve görüntülü kaynak sayısı son derece az. Bu sebeple bu konu hakkında yazma gereği duydum. Naçizane bilgilerimi sizlerle paylaşmaya çalışacağım. Umuyorum müverriflerin ve münevver insanların tesbih sanatına olan ilgisi arttıkça kaynak sıkıntımız azalacaktır. Beraber inceleyelim…

                  Osmanlı egemenliğinde tesbihi sadece Müslümanlar değil Rumlar,Ermeniler gibi gayrimüslüm topluluklarda kendi kültürlerinin bir parçası olarak benimsemişlerdi. Unutulmalıdır ki burada bahsettiğimiz Katoliklerin kullandığı 10’arlı 5 parçaya bölünmüş 10lu grupları ayırmak için büyük tane kullanılan, imame yerine haç kullanılan bütün tanelerin araları düğümlü toplamda 57, 59 parçadan oluşan Hristiyan tesbihleri değildir. Yazılı bazı kaynaklarda Anglikanların 33 taneli tesbihleri 1980’lerde kullanmaya başladıkları belirtilmektedir. Doğu Ortodoksları ise Hz. Isa’nın öldüğü yaşa ithafen 33’lü ve 50’li,100’lü tesbihler kullanmaktadır. Oryantal Ortodokslar ise 41’li , 64’lü veya 100’lü tesbihler kullanmaktadır. Bugün Arap Yarımadasındaki tesbihlerin çoğunun 41’li , 45’li bizim ise yaygın olarak 33 ve 99’lu tesbihler kullandığımız düşünülürse, kültürel etkileşimin boyutu daha iyi anlaşılacaktır.

 

Ortodoks Tesbihi
Katolik Tesbihi
33 düğümlü Yunan Tesbihi

 

 

 

 

27 Taneli Mala
108 taneli Mala

Maskot tesbihlerin benzeri Hindular ve Budistler tarafından kullanılan Mala tesbihlerinde görülmektedir. Genelde 108 taneli olan mala olarak adlandırılan bu tesbihlerin küçükleri 27 adet iri taneden oluşmaktadır. En baştaki imame benzeri tane ise GURU tanesi olarak adlandırılmaktadır.

 

 

 

 

 

( MASKOT TESBİH NEDİR? )

 

                 Gelelim günümüzde kullanılan Yunan tesbihlerine, geçen zaman içinde Yunanistan’da tesbih statü göstergesi haline gelmiştir. 1998 yılının Nisan Ayında Komboloi Müzesi açılmıştır. Tesbihin Yunanca ismi Komboloi , elde salladıkları sadece birkaç taneli olanlara ise Begleri denilmektedir. Komboloi; Kombos ve Logio kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Kombos düğüm, logio ise (derlemek,biraraya getirmek,toplamak,grup,koleksiyon)  anlamındadır. Bu konuda farklı bir görüşte loi kısmının leo fiilini gösterdiği leo kelimesinin ise söylemek anlamına geldiğidir. Kelimenin ” in each knot(kombos), I say(leo) a prayer”  her düğümde dua ederim(söylerim) şeklinde çevirebileceğimiz, bu cümlenin anlamının özetinden meydana geldiğini söylemektedirler.  Kendi tabirleriyle bugün kullanılan Komboloiler geçmişin aksine dini bir gösterge,sembol veya ibadet aracı olmaktan çıkmıştır. Komboloiler genelde 23,19 veya 17 taneden oluşmaktadır. Stres atma ve oyalanma amacıyla, aksesuar olarak kullanılmaktadır. İngilizce tesbih bir kaç farklı kelimeyle ifade edilsede “worry beads” basit bir şekilde Endişe Taneleri olarak tercüme edebileceğimiz “Worry Beads” ismini tesbihe tesbihin stres atma,oyalanma işlevi yüzünden verdikleri açıktır.

         Niye Efe tesbihi dendiğine gelecek olursak; malum “EFE” kelimesi batı anadolu ege bölgesi erkekleriyle özdeşleşmiştir. Burayı Sayın Dr.Ömer Faruk Elaltuntaş’ın makalesinden alıntı yaparak bağlayayım, kendisinin yazdığı şekilde aktarıyorum ” Günümüzde tesbih çekmenin erkekler için saygınlık ve güç göstergesi olarak sayılması Osmanlı döneminden gelen bir gelenektir; Çünkü Osmanlı’da halk arasında tesbihin din dışı amaçla kullanılması ilk olarak kabadayılarda görülür. Özellikle efeler 15,17,19 gibi standart dışı tane sayısına sahip tesbihler kullanmışlardır. Bu standart dışı tane sayısının sebebi, 33’lük tesbihin de dini amaçla kullanılması ve eğer 33’lük tesbih kullanılırsa dini vecibelere saygısızlık olabileceği düşüncesindedirler.” Dolayısıyla bu tesbihler dinsel amaç için kullanılmaz. Özellikle erkekler için eli oyalama aracıdır, huzur veren, rahatlatan, can sıkıntısını alan boş kalmayı sevmeyen ellerin aracıdır. Hatta dinsel özelliğini taşımaması için tane sayısı özellikle düşürülür. Tesbih adabında yeri olmayan tesbihi sallamak,tesbihle ile birlikte lavaboya gitmek gibi kaidelerden sakınılmış olur. İslam’da maskot tesbih anlayışı yoktur. Kültürel etkileşimle ürettiğimiz bu tesbih modelinin dini amaç dışında işlevleri vardır.

Elimizden geldiğince maskot ve efe tesbihini açıklamaya çalıştık. Umarım faydalı olmuştur. Görselleri lütfen inceleyiniz

 

Ünlü Sanatkar Leonard Cohen Maskot Kullanırken
Maskot sallama kılavuz resimleri
Ermeni Tesbihi

 

,

 

 

 

MASKOT TESBİHLER

Kapak fotoğrafında elinde tesbihiyle bir Efemiz

 

maskottesbihnedir
Şeyhmus Payzun Usta Şimşir Maskot

Bizim yaptığımız maskotlar genelde 17,19,21 tanelidir. İri ebatlıdır, yaygın olarak 10 mm üzeridir. 3 ila 3,5 tane boyu imamesi vardır. Kamçıda tek ara parça bulunmakta hatime ve çivi ile bitmektedir.

Beyzade Modeli Damla Kehribar Maskot Tesbih